4 x waarom je met straffen niets bereikt

Voor veel ouders hoort straffen bij het opvoeden. In het dagelijks leven straf je waarschijnlijk bewust, en soms zelfs onbewust. Je bedoelt het goed: je wilt een gelukkige volwassene op de wereld zetten, maar is straffen wel zo goed voor je kind? 

Het idee achter straffen en de nadelen ervan

Als je straft, doe je dat met de bedoeling het slechte of ongewenste gedrag af te keuren. Wanneer je kind niet luistert, kun je hem iets ontnemen als straf – bijvoorbeeld het toetje – of direct een consequentie laten zien: in de hoek staan, naar huis gaan in plaats van in de speeltuin blijven.

Alfie Kohn en Onvoorwaardelijk Ouderschap

Het idee achter straffen komt voort uit het idee van conditionering: het gedrag beïnvloeden door voorwaarden (conditions) te stellen. Deze methode werd begin vorige eeuw uitgevonden en werd succesvol getest op dieren. Vandaag de dag wordt het nog steeds toegepast op mensen en dan in het bijzonder op kinderen.

Amerikaanse filosoof Alfie Kohn, die de ideeën van onvoorwaardelijk ouderschap (unconditional parenting) meer bekendheid gaf met zijn boeken, zoals Onvoorwaardelijk Ouderschap (onlangs vertaald in het Nederlands!) stelt dat een straf op de langetermijn niets oplost.

Het boek is een echte eye-opener en Kohn is zeer duidelijk in z’n woorden. Veel ouders hebben flink gehuild na het lezen van het boek. Maar geen zorgen, je hebt je kind echt nog niet verpest met een paar keer straffen.

(p.s. wij moeten bij deze cover meteen denken aan deze beste fail foto ever)

Straffen werk niet omdat:

1. Het maakt jouw liefde voorwaardelijk (ik hou alleen van je als je …)

Straffen werkt goed, maar alleen als je aanwezig bent, en zolang je kind afhankelijk van je is. Zodra je kind niet meer bang is voor de consequenties, of onafhankelijk is, is er geen resultaat meer.

Je kind doet wat het wilt, zonder te beseffen waarom iets goed is, of niet. Daarnaast zal de relatie tussen de ouder en het kind na het vele straffen niet optimaal zijn, en heeft je kind alleen geleerd dat degene met de macht bepaalt hoe dingen gaan, stelt Kohn.

Kohn gaat zelfs zover als zeggen dat de liefde van de ouder op deze manier selectief is. Vandaag ben je lief en leuk en hou ik van je. Doe je iets stom? Dan ben je mijn tijd niet waard en wil ik niet met je zijn.

2. Straffen is de foute drijfveer voor goed gedrag

Straffen is succesvol op korte termijn. Je ziet namelijk het gewenste gedrag, maar vaak alleen als je er bij bent. Maar het probleem met straffen is dat jouw kind op die manier niet écht gemotiveerd is om het juiste gedrag te vertonen.

De drijfveer achter correct gedrag is angst, en niet een werkelijke motivatie om goed te doen.

Ook leuk: De mooiste boeken over natuurlijk ouderschap

3. Met straffen kijk je niet naar de oorzaak

Als je straft als reactie op negatief gedrag, ga je voorbij aan de oorzaak voor het ongewenste gedrag. Waarom vertoont jouw kind ongewenst gedrag?

• Voelt hij zich niet fijn? Is hij bang, onzeker?
• Wordt hij niet gezien?
• Of verveelt hij zich of wil hij aandacht?
• Snapt hij de instructies niet?
• Heb je wel duidelijk gemaakt wat je wenst?
• Is je kind overprikkeld? Zijn er andere onvervulde behoeften?

Er kunnen veel redenen zijn waarom een kind negatief gedrag vertoont. Door te praten, de emoties serieus te nemen en door samen een oplossing te zoeken, leert je kind het negatieve gedrag om te zetten of zelfs voor te zijn. Goed kunnen omgaan met je emoties is de basis voor een gelukkig leven. 

4. Straffen is niet leerzaam

Als je jouw kind op een strafstoeltje zet, werk je niet aan de relatie met je kind en de oorzaak van de straf. Vaak ga je bij het straffen voorbij aan het waarom iets niet mag.

De nadruk ligt op de straf – een time-out, geen toetje – en daar gaat veel energie naartoe. Maar vaak blijft onduidelijk waarom het gedrag ongewenst is. Een kind leert in deze gevallen niets van de straf en zal het dan ook opnieuw doen.

Ook interessant: Waarom belonen ook niet werkt

Niet straffen = grenzeloos opvoeden?

“Kinderen moeten kort gehouden worden. Laat niet over je heen lopen. Laat je kind weten wie de baas is”

Het zijn allemaal stellingen die overtuigen dat je je kind kort moet houden en streng moet zijn. Dan kinderen van nature slecht, ongehoorzaam, negatief, stout, brutaal en vervelend zijn. 

Niet echt een gezonde basis voor de belangrijkste relatie van je leven.

Een kind heeft zeker behoefte aan grenzen en duidelijkheid. Maar niet straffen betekent niet dat je geen duidelijke grenzen hebt. Het verschil is hóé je de grenzen stelt: Je bent duidelijk zonder te chanteren.

Andere manieren om duidelijkheid te geven

En daarnaast zijn er alternatieven die je kunt proberen, zonder over te gaan op straffen:

• Een keuze bieden: Wil je anders op de grond springen of even een rondje rennen? Dat vind ik fijner dan dat je op de bank springt.
• De omgeving veranderen: Als een omgeving aanstoot geeft tot ongewenst gedrag, verander dan de omgeving. Denk aan een ruimte waarin te veel breekbare dingen staan, of een ruimte die uitlokt om te gaan rennen terwijl dat niet kan.
• Je kind uit de situatie halen: Als je kind erg boos is, haal hem dan uit de situatie. Op deze manier haal je de trigger weg. Blijf wel bij je kind zodat hij zich veilig en geliefd voelt. Een time-out is een geforceerde isolatie en slecht voor een goede hechting.
• Samen het voorval oplossen en bespreken: Bedenk samen een oplossing waar je beide tevreden over bent. Leg uit waarom je iets verwacht of niet wilt.
• Nadenken over je eis: Is je verwachting redelijk? Kun je wel eisen van je kindje dat hij nu een uur lang stil is?
• Benoem de emoties: “Ik zie dat je het spannend vindt, wat kan ik doen om er voor jou te zijn?”
• Wees flexibel: Het is niet erg om kleine toegevingen te doen. Leg altijd uit waarom je toegeeft – omdat je moe bent, omdat je je niet goed voelt, omdat de situatie het dit keer toelaat.
• Kijk met andere ogen: Is je kind druk? Zie hem als enthousiast en nieuwsgierig. Is je kind altijd aanwezig? Zie hem als energiek. Zet een andere bril op, en de situatie verandert. Een goed boek om hier meer over te leren is het boek Lastige kinderen? Heb jij even geluk:

Dit artikel is onderdeel van de serie opvoedmethodes. Lees ook:

• Aware parenting
• Slow parenting